Wat ligt in je macht?
“Sommige dingen hebben we in de hand, andere niet.” Dit is de eerste zin van het handboekje (encheiridion) van de Griekse filosoof Epictetus (50-120 n. Chr.). Eeuwenoude wijsheid en nog altijd actueel. Deze derde aflevering van de serie over “Gemoedsrust in ‘gewonigheid’” gaat over onderscheid kunnen maken tussen wat je wel in de hand hebt en wat niet. En over wat er gebeurt als je dat onderscheid niet weet te maken.
Wat is een illusie?
Laatst vertelde iemand mij dat hij lang had geloofd dat hij het eeuwige leven had. Of zoals iemand anders eens zei: “Ik heb tot vorig jaar gedacht dat ik lid was van de club van eeuwig levende mensen”. Vroeg of laat krijgt ieder mens een ervaring die je doet beseffen dat dit natuurlijk niet waar is. En niettemin kunnen we – hoe intelligent we ook zijn – soms lang geloven in zo’n illusie. Misschien ook wel aangewakkerd door onze tijd en cultuur waarin de illusie van controle en maakbaarheid wordt gestimuleerd.
Epictetus heeft een mooi overzicht gemaakt van dingen die wel in onze macht liggen en van dingen die dat niet liggen.
Wat ligt niet in je macht?
Dit is de langste lijst. We hebben niet in onze macht ons lichaam, ons bezit, onze reputatie, onze baan, onze ouders, onze geliefde, onze vrienden, onze collega’s, onze baas, het weer, de economie, de politiek, de wereld, het verleden en de toekomst. En kijk eens naar jezelf en kijk dan ook eens om je heen. Hoe vaak zijn we niet bezig om van die lange lijst iets te vinden, om er iets aan te veranderen, om er iets van te bestrijden? Verspilde moeite en energie die meer frustratie dan gemoedsrust oplevert.
Wat ligt wel in je macht?
Dit is de kortste lijst. Er staat in feite maar 1 ding op: onze opvattingen. Het enige wat – met enige oefening – wel in onze macht ligt, zijn onze (voor)oordelen, interpretaties en overtuigingen. Kortom, onze opvattingen. Epictetus zegt dat we moeten leren onze macht uit te oefenen over onze gedachten en opvattingen. In plaats van de blik naar buiten te richten (op de lange lijst van dingen die niet in je macht liggen), gaat het erom je blik naar binnen te richten. En vervolgens je energie te besteden aan zaken die wel in je macht liggen. De volgende oefeningen gaan je daarbij helpen.
Oefening 1
Deze oefening is ontleend aan The Work van Byron Katie. Zij gaat ervan uit dat er slechts drie verschillende ‘zaken’ in het leven zijn: de mijne, de jouwe en die van een hogere instantie. De hogere instantie kan van alles zijn: de God van je eigen interpretatie, het leven, de natuur, de organisatie, het beleid, de overheid, de samenleving e.d.
Als je een vervelend gevoel ervaart (boos, verdrietig, geïrriteerd e.d.), check dan eens in wiens zaak je zit? Je zult merken dat je dan altijd in andermans zaken zit, of in het verleden of in de toekomst, en dat je niet bij jezelf bent, in het hier en nu.
Wanneer ik in andermans zaken zit, of in het verleden of in de toekomst, reageer ik meestal met onbegrip of verontwaardiging. Wanneer ik bij mezelf ben, reageer ik vanuit stilte. In die stilte is er ruimte voor evenwicht, compassie en helderheid. Alleen dan kan ik creatief, effectief en efficiënt handelen. En dient zich aan wat ik te doen heb.
Oefening 2
De volgende regels zijn bekend als ‘Gebed om kalmte’. De oefening is om deze tekst regelmatig tot je te nemen.
Schenk mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen,
De moed om te veranderen wat ik kan veranderen
En de wijsheid om het verschil te zien.
Lees verder in de volgende afleveringen:
- Van vastzitten naar losmaken
- Emoties als signaal
- Er is altijd een keuze
- Hoe houd je jezelf helder?
- Van lijden naar leiden.
Al gepubliceerd:
Iets anders dan ‘fijne feestdagen’- 13 december 2017
