Deze blog heb ik geschreven voor PBLQ-ROI, een van mijn opdrachtgevers.

Op You Tube is een filmpje te vinden met een presentatie van voormalig hockeycoach Marc Lammers. Hij vertelt op grappige wijze hoe hij begon om de zwakke punten van het Nederlands damesteam te verbeteren. Zo werd flink geoefend op de zwakke backhand van een van de spitsen. Keer op keer werd ze aangespeeld op de backhand en kwam ze niet tot scoren. “Niet op de backhand”, riep de radeloze coach. “Maar waar dan wel?” was de roep uit het team. En pas nadat de coach eerst via allerlei cursussen zichzelf had ontwikkeld, was hij in staat om aan de spits te vragen: “Waar wil jij aangespeeld worden?” “Mag ik dat zeggen dan?” klonk het wat timide. Niet op de backhand dus. Vanaf dat moment begon de weg naar het wereldkampioenschap.

Dit filmpje laat ik geregeld zien in de training Individuele Coachvaardigheden. Daarna bespreken de deelnemers met elkaar wat zij uit het verhaal van Lammers bruikbaar vinden voor hun eigen werkpraktijk. En altijd worden mensen zich – soms met een lichte schok – bewust hoezeer we kijken naar wat er niet goed is, hoe druk we bezig zijn om van de 4 een 6 te maken. En hoe we onvoldoende aandacht besteden aan wat er al is, aan de kwaliteiten die wel aanwezig zijn. Hoezeer we vergeten om de aanwezige 6 of 7 te waarderen en verder te versterken.

Stop met ontwikkelpunten

“Waar wil je aangespeeld worden?” “Waar ben jij goed in?” “Wat geeft jou energie en plezier?” “Wat zou jij het liefst doen?” Eenvoudige vragen die niet zo vaak gesteld worden. En als ze al gesteld worden, dan raken ze ondergesneeuwd in de aandacht voor wat er nog niet goed is, voor wat nog ontwikkeld dient te worden. Als trainer heb ook ik de keuze waar ik de aandacht op richt: op ontwikkelpunten van de deelnemers of op hun reeds aanwezige kwaliteiten. Ik heb ervaren dat als ik mijn aandacht en vervolgens die van de deelnemers richt op de reeds aanwezige kwaliteiten dat er dan veel meer zelfvertrouwen is. Een noodzakelijke voorwaarde voor leren.

Van kritiek leer je niet, wel in veiligheid

Een andere noodzakelijke voorwaarde voor leren is een veilige omgeving. Kritiek en (over)bewustzijn van ontwikkelpunten leveren geen veilige leeromgeving op. Zelfvertrouwen en positieve waardering voor wat er is, zorgen wel voor de noodzakelijke veiligheid waarin volop wordt geleerd. Waarin iedere deelnemer zijn of haar volgende stap kan maken. Uiteraard zijn dat heel verschillende stappen. De ene stap is niet beter dan de andere. Wel past elke stap precies bij waar iemand zich bevindt in zijn of haar ontwikkeling.

Leukste training

“Ik vind dit de beste en leukste training die ik tot nu toe heb gevolgd”, complimenteerde een deelnemer me onlangs. Fijn om te horen en hij maakte me nieuwsgierig waarop zijn waardering was gebaseerd. Dus ik vroeg hem wat hij dan ‘goed’ en ‘leuk’ vond. Hij gaf aan dat het de vrijheid is die ik aan deelnemers bied om veel kleine oefeningen met elkaar te doen en om de ervaringen vervolgens met elkaar uit te wisselen. Ik herken dat. Het is een bewuste keus van mij om deelnemers niet uit te nodigen om hun ervaringen meteen in de hele groep te delen. Daarmee zou ik een overbekende dynamiek oproepen dat altijd dezelfde mensen als eersten het woord voeren en dat anderen er het zwijgen toe doen. Door de nabespreking in steeds wisselende subgroepjes te doen, is er geen belemmering voor wie dan ook om zijn mond open te doen.

En op de werkplek?

De deelnemer die mij complimenteerde, ervaart in zijn werk een drempel om direct en adequaat in zijn team aan een discussie deel te nemen. Hij doet de training om dat te leren. Dat ‘ontwikkelpunt’ hebben we nauwelijks aandacht gegeven. Wel aan de kwaliteit die ligt onder zijn terughoudendheid in het team. Tijdens de training voert hij in kleine groepjes soms het hoogste woord en zelfs ook in de hele groep. Als vanzelf in een natuurlijk proces waarin hij zich vrij en veilig voelt. Vanuit dit zelfvertrouwen zet hij zijn volgende stap.

Ruimte voor talentontwikkeling

In werksituaties wemelt het van de ‘ontwikkelpunten’, zaken die ogenschijnlijk niet goed gaan en beter zouden moeten. De wezenlijke vraag is echter hoe we op werkplekken zelfvertrouwen stimuleren en veiligheid creëren? Pas als aan die voorwaarden is voldaan, ontstaat er ruimte voor talentontwikkeling.