Inmiddels ligt het dikke themanummer van InZicht over ‘leven en dood’ voor me. Mooie, interessante verhalen en tegelijk word ik me heel erg bewust van het feit dat ik niet weet, niet kán weten hoe ik straks reageer als de dood zich concreet aandient. Veel wijze mensen zijn ons voorgegaan met de boodschap dat een mens zich dient voor te bereiden op de dood (‘memento mori’). De vraag is wel hoe doe je dat dan?

Kan ik me voorbereiden op de dood en hoe dan? Kijkend naar reclame en media om ons heen, lijkt het antwoord in onze samenleving zich vooral te richten op vasthouden van jeugdigheid, gezondheid, succes, comfort en materiële zaken. Kortom, op zaken buiten onszelf, een levensillusie.

Kan ik me voorbereiden op de dood en hoe dan? Dat is een vraag die ieder mens voor zichzelf te beantwoorden heeft. Misschien kunnen de volgende vragen daarbij helpen:

• besteed ik mijn tijd aan de voor mij juiste dingen?
• verkeer ik met de voor mij juiste mensen?
• leef ik vanuit de voor mij juiste waarden?

De paradox is dat we het moeilijk vinden om onze antwoorden op deze vragen te vinden, als we in de levensillusie leven. Zodra de dood zich echter reëel aandient, is alles ineens helder en eerlijk. En is het ook niet moeilijk om antwoorden te vinden. Dat kan iedereen je vertellen die is geconfronteerd met een levensbedreigende ziekte. Ineens weten mensen dan wat wel en wat niet belangrijk voor hen is.

Er zijn gelukkig ook andere manieren dan een levensbedreigende ziekte om antwoorden voor jezelf te vinden. Een paar suggesties:

• neem regelmatig bewust afstand van de mensenwereld met de levensillusie over te bereiken doelstellingen, carrièrestappen en dergelijke.
• ga regelmatig alleen of in stilte de natuur in.
• leef elke dag alsof het je eerste dag is: onbevangen en open voor wat zich aandient.
• ervaar niet elk probleem als iets dat direct opgelost moet worden.
• ervaar niet elk negatief gevoel als iets wat zo snel mogelijk weggewerkt moet worden.
• blijf met aandacht bij alles wat zich aandient.

‘Niemand weet hoe laat het is’ is de titel van een bekend lied van Youp van ’t Hek uit zijn oudejaarsconference 1989. Dit lied is mij altijd bijgebleven vanwege de slotregel: “Leef toch je leven als het allerlaatste uur”. Het appelleerde aan mijn wens om ‘alles uit het leven te halen wat erin zit’.

Een paar citaten uit dit lied:

“Deze dag is de eerste van de rest van mijn leven

Dat denken er velen bij hun ontbijt.

Terwijl ik altijd denk: ik heb nog maar even

Dus moeten we dansen en moeten we vrijen

Moeten we lachen en drinken vol vuur

Jij mag niet doodgaan en ik wil niet sterven

Niemand mag doodgaan, niemand verdwijnen

Hoe lang mag ik doorgaan nog doorgaan met leven?

Ik weet als ik later groot ben

En ook bijna dood ben

Dan is al die angst niet nodig geweest

Maar altijd de bangste, altijd die angsten

Maakte mijn leven tot een schitterend feest.”

Deze tekst bevat elementen die Marijke en ik hebben uitgewerkt in ons artikel ‘Is er dood na het leven?’ We hebben heel wat gedachten over de dood (en het leven). Je kunt denken dat je nog een heel leven voor je hebt en je kunt denken dat het laatste uur is aangebroken.

Op vrijwel elke situatie plakken we etiketten van ‘zou moeten’ of ‘zou niet mogen’. We moeten de ‘juiste’ dingen doen anders …. (voorbeeld: anders hebben we niet volop geleefd). Er mag niet dit of dat gebeuren anders …. (voorbeeld: anders is ons leven bedorven).

En wat, als de realiteit dan toch anders is dan ons ‘zou moeten’ of ‘zou niet mogen’? Als het de realiteit is dat we niet altijd alle kansen volledig benutten, dat we fouten maken en dingen doen die mislukken, als het de realiteit is dat we een beminde verliezen of een ernstige ziekte krijgen? Is het dan de realiteit die ons angst inboezemt of zijn het vooral onze gedachten/gevoelens rond ‘zou moeten’ en ‘zou niet mogen’?